co zobaczyć w Puli

Chorwacja ma mnóstwo atrakcyjnych miejsc do zaoferowania i czasem aż ciężko wybrać coś dla siebie. Od możliwości i opcji może zakręcić się w głowie. W tym przewodniku opowiem o tym, co zobaczyć w Puli i dlaczego spośród wielu miejsc w tym słonecznym kraju, polecam przede wszystkim tę małą, uroczą, nadmorską miejscowość w Istrii. 

Tytuł tego artykułu nie brzmi tak precyzyjnie, jak być może powinien, ponieważ istnieje jeszcze Pula włoska. Gdybyście trafili tu szukając informacji o włoskiej Puli, to dajcie znać w komentarzach. Ten tekst poświęciłam tylko i wyłącznie temu, co zobaczyć w Puli chorwackiej. Jest to miasto naprawdę niezwykłe, dlatego przewodnik podzieliłam na zwiedzanie “klasycznych zabytków” i część bardziej urbexową. O plażach w Puli napisałam osobny przewodnik.

Pula – krótki rys historyczny

Miasto z mitów greckich

Arena Pula na atlantyde
Zderzenie współczesności ze starożytnością

Pula to niezwykle ciekawe miasto. Jego okolice były zamieszkałe przez pierwszych przodków człowieka już milion lat temu. Swoje piętno odcisnęły tu liczne cywilizacje, w tym grecka. Jeśli kojarzycie mit o Złotym Runie, to właśnie w Puli (wówczas z greki: Polai) osiedlili się Kolchijczycy, którzy ścigali Jasona. Inne ludy, które podbijały te ziemie w starożytności to Wenecjanie i Rzymianie. W tych czasach przetoczyły się przez nie gwałtowne bunty i wojny, po czym ówcześni władcy zrównali je z ziemią. Jednak, kiedy trochę się uspokoiło, Rzymianie wybudowali wielką Arenę, która zachowała się do dziś. Ufortyfikowali miasto murem z dziesięcioma bramami, z których kilka zachowało się do dziś: Łuk Triumfalny Sergiusza, Brama Herkulesa (na której wyryte są imiona założycieli miasta) i Bliźniacze Bramy.

Pula miasto z “Boskiej Komedii”

Uliczki Puli jak z Włoch
Uliczki Puli jak z Włoch

W Średniowieczu po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego miasto zostało zniszczone przez najazdy Ostrogotów. Pula odzyskała świetność później pod rządami Imperium Franków i Karola Wielkiego. Włączono ją do Królestwa Włoch, tylko po to, by chwilę później zajęli ją znów Wenecjanie i Pizańczycy. I tak dalej, bo Pula przechodziła w tamtym czasie naprawdę z rąk do rąk. O miejscowości tej wspomina nawet Dante Alighieri w “Boskiej komedii”, jako o granicy Włoch.

Stajnia U-Bootów

Wojny napoleońskie włączyły miasto w skład Cesarstwa Francuskiego, wyrywając je Austro-Węgrom, do których jednak miało wkrótce wrócić. Pula miała zostać głównym portem wojennym Habsburgów. Po upadku Austro-Węgier trafiła pod panowanie Włochów. Jednak sielanka mieszkańców nie trwała długo. Pod rządami włoskiego faszysty Benito Mussoliniego nie-Włosi, a zwłaszcza Chorwaci, którzy przybyli do Poli (włoska nazwa Puli) pod panowaniem austro-węgierskim, spotkali się z surowymi represjami politycznymi i kulturalnymi. Musieli zintegrować się z Królestwem Włoch i nauczyć się włoskiego. Wielu z nich opuściło miasto i wyjechało do nowo powstałej Jugosławii. Po upadku faszystowskich Włoch w 1943 r. miasto zostało zajęte przez niemiecki Wehrmacht i pozostało bazą wypadową dla U-Bootów. W związku z tym w latach 1942-1944 było wielokrotnie bombardowane przez aliantów. Po wojnie istryjscy Włosi musieli opuścić nowo powstałą Jugosławię. Do dzisiaj jednak miasto jest dwujęzyczne włosko-chorwackie, a w nazewnictwie występuje pod nazwą chorwacką: Pula i włoską: Pola. 

Dzisiaj wiele zabytków wymienionych w powyższym opisie można zobaczyć w Puli. Poniżej znajdziesz najciekawsze z nich wraz z krótkim opisem. 

Zabytki w Puli

Tu wymieniam “klasyczne” zabytki miasta, które nawet niechcący masz szansę odwiedzić. To ta część przewodnika, którą każdy powinien też odhaczyć zwiedzając miasto swobodnym krokiem.

Arena Pula / Amfiteatr

To miejsce z całą pewnością zobaczysz będąc w Puli. I nie musisz koniecznie wchodzić w obręb murów amfiteatru, aby dobrze mu się przyjrzeć. Niemniej zachęcam, bo możliwość posiedzenia w starożytnej arenie zbudowanej między 27 r. p. n. e. a 68 r. n. e. robi niezłe wrażenie.

Amfiteatr należy do sześciu największych zachowanych aren na świecie i jest jedynym, w którym zachowały się wieże boczne. Jest to również najlepiej zachowany zabytek starożytny w całej Chorwacji. 

Wieże, o których wspominam są istotne nie bez powodu. Każda z nich miała dwie cysterny wypełnione wodą perfumowaną, która zasilała fontannę i zraszała widzów w czasie walk gladiatorów (i innych pokazów). Dodatkowo budynek można było przykryć valeriami – rodzajem dużego żagla, który chronił widzów przed słońcem lub deszczem. A skoro już o rzymskiej myśli technologicznej mowa, to oczywiście arena miała kanalizację, a ścieki i nadmiar wody z deszczu odprowadzała bezpośrednio do morza. 

Rzymianie byli tak dobrzy w budowaniu, że do dzisiaj Arena Pula służy artystom jako miejsce występów. Koncertowali tu Foo Fighters, Pavarotti, Domingo, Bocelli, Norah Jones, Alanis Morissette, Sinéad O’Connor czy Elton John.

Obok koloseum w Puli znajdziecie także niewielką kawiarnię, w której można napić się pysznego istryjskiego wina. Jeśli chcesz poznać dobrze chorwackie wina, to poczytaj co o nich piszą na Winerua.

Dodatkowo w podziemiach, w których kiedyś przygotowywali się gladiatorzy dzisiaj można zobaczyć ekspozycje na temat uprawy winorośli i tłoczenia oliwy z oliwek. 

Łuk Triumfalny Sergiusza

Konstrukcja upamiętnia trzech braci z rodziny Sergiów, a w szczególności trybuna Lucjusza Sergiusza Lepidusa, który brał udział w bitwie pod Akcjum. Data postawienia Łuku zbiega się swoją drogą z datą bitwy – 27 r. p.n.e. Ród Sergiuszy był jednym z najpotężniejszych w swoich czasach i utrzymywał swoje wpływy bardzo długo. Nie ominiesz tej konstrukcji nawet jeśli chcesz, gdyż znajduje się w centralnym punkcie wejścia do starego miasta.

Pomnik Jamesa Joyce’a przy Łuku

Pomnik Jamesa Joyce'a w Puli
Pomnik Jamesa Joyce’a w Puli

Tuż przy Łuku Sergiusza znajduje się niewielka kawiarenka Uliks, a przy niej pomnik… Jamesa Joyce’a. Myślę, że ten fakt zaskakuje wiele osób, które szukają informacji o tym, co zobaczyć w Puli. Jednak nie powinna! James Joyce przybył do Puli w 1904 za pracą. Uczył języka angielskiego austro-węgierskich oficerów. Co, jak już wiecie z opisu historycznego, nie jest wcale takie dziwne. Już w Puli pracował nad “Ulissesem”, jednym z największych dzieł irlandzkiej literatury. Miejsce, w którym umieszczono pomnik dublińskiego pisarza nie jest przypadkowe, dosłownie kilka metrów obok znajdowała się szkoła, w której pracował. 

Brama Herkulesa

Brama Herkulesa
Brama Herkulesa

Tuż pod Wenecką Twierdzą, nieopodal Zero Strasse i Bliźniaczej Bramy znajduje się Brama Herkulesa. Stoi między dwiema wieżyczkami o prostej konstrukcji. Na jej szczycie znajduje się rzeźba przedstawiająca głowę Herkulesa i jego maczugę. W głębi bramy, obok znajdującego się tam klubu widać uszkodzoną inskrypcję, która zawiera nazwiska dwóch rzymskich urzędników Lucjusza Kalpurniusza Piso i Gajusza Kasjusza Longinusa, którym senat rzymski powierzył obowiązek założenia kolonii rzymskiej w miejscu dzisiejszej Puli.

Bliźniacza Brama

Brama Bliźniacza
Bliźniacza Brama

W czasach starożytnych i średniowiecznych całe miasto było otoczone murami, a wchodziło się do niego przez jedną z dziesięciu bram. Mury stały się stare i niepotrzebne, więc na początku XIX wieku zostały rozebrane. Do dziś zachowały się tylko ich fragmenty między Bliźniaczymi Bramami a placem Giardini.

Bliźniacze Bramy, nazywają się tak ze względu na dwa łuki, przez które wchodzi się na wewnętrzny dziedziniec, będący niegdyś wejściem do miasta. Bramę zbudowano między II a III wiekiem. Obecnie Bliźniacze Bramy prowadzą do Zero Strasse, Muzeum Archeologicznego i Zamku.

Naprzeciwko Bramy Bliźniaczej znajdują się częściowo odrestaurowane pozostałości ośmiokątnej budowli grobowej z I-II wieku (mauzoleum). 

Zero Strasse

Przez Bliźniaczą Bramę wejdziesz do systemu podziemnych tuneli z okresu Austro-Węgier. Podziemny tunel nr. 12 ma około 400 m długości i posiada centralną halę. Szerokość tuneli wynosi od 3 do 6 m, a wysokość około 2,5 m. Temperatura w nich nigdy nie przekracza 20 stopni C. Stąd windą dostaniesz się do zamku na szczycie wzgórza, pod którym wykopano tunele. 

Wenecka Twierdza i Muzeum Historyczne i Morskie Istrii

W 1630 roku, na najwyższym wzgórzu miasta Wenecjanie wznieśli zamek w kształcie gwiazdy z czterema bastionami. Miasto miało wówczas dla Wenecji ogromne znaczenie w handlu morskim na północnym Adriatyku. Twierdzę zaprojektował francuski architekt wojskowy Antoine de Ville. Prawdopodobnie twierdzę wybudowano na miejscu poprzedniej fortecy. Aktualnie znajduje się w nim Muzeum Historyczne I Morskie Istrii. Znajdziecie tu sporo eksponatów, także militarnych.

Twierdzę możesz porównać z tą, którą odwiedziłam w greckiej Wonitsy.

Muzeum Archeologiczne

Jest to bogaty zbiór muzealny, którego kolekcja tworzy się od ponad 200 lat. Muzeum stale się powiększa o nowe znaleziska z różnych okresów historycznych. Jednak dla miłośników historii jest to “must see” tego, co zobaczyć w Puli. 

Mały Teatr Rzymski

Na północno-wschodnich zboczach centralnego wzgórza miasta, poniżej zamku, znajdują się pozostałości rzymskiego teatru.

Oprócz amfiteatru, w okresie rzymskim Pula miała jeszcze dwa inne teatry. Większy z nich, który nie zachował się do dziś, znajdował się poza miastem, na zboczach wzgórza Zaro (Monte Zaro), na południe od murów miejskich. Drugi teatr, znany jako Mały Teatr Rzymski, znajduje się w obrębie murów miejskich i można go obejrzeć m.in. z murów Zamku Weneckiego (wejście główne może być odcięte z powodu prac archeologicznych). Obiekt znajduje się tuż przy Muzeum Archeologicznym.

Muzeum i Galeria “Sveta Srca”

Nieopodal Weneckiej Twierdzy i Klasztoru Franciszkanów znajduje się Muzeum i Galeria “Sveta Srca”. Miejsce to mieści się w dawnym kościele Najświętszych Serc, który został zamknięty po II wojnie światowej, a później przekazany Muzeum Archeologicznemu w Istrii i odrestaurowany. Kiedy ja tam byłam, wewnątrz można było znaleźć prace młodych artystów. 

Klasztor i kościół św. Franciszka w Puli

Klasztor i kościół św. Franciszka w Puli znajdują się na zachodnim zboczu wzgórza w Puli, w połowie drogi między Forum a Wenecką Twierdzą na szczycie. W nocy z tego miejsca rozpościera się także bardzo ładny widok na UIjanik i Świecące Giganty – czyli na stocznię z podświetlanymi na różne barwy żurawiami.

A wracając do Franciszkanów. Kościół, który tu wybudowali w XIII wieku, to obiekt w stylu późnoromańskim z gotyckimi zdobieniami. Budynek jest prosty i surowy w formie, jak przystało na świątynię zakonu żebraczego. W ołtarzu głównym znajduje się duży drewniany, złocony poliptyk z połowy XV w., powstały pod wpływem szkoły Vivarini. Jest to jedno z najcenniejszych dzieł drewnianej rzeźby gotyckiej na Istrii. 

Klasztor ma krużganek z wczesnorenesansowymi filarami. Wnętrze jest bardzo piękne, zielone i można w nim spotkać żółwie.

Świątynia Augusta

Starożytne miasta w centrum miały Forum. Na tutejszym znajduje się wyjątkowa świątynia, poświęcona bogini Romie i cesarzowi Augustowi. Wybudowano ją między 2 r. p.n.e. a 14 r. n.e. Jej kształt wiernie oddaje formę rzymskiej świątyni. Jednak funkcja tego budynku zmieniała się przez wiele lat, była: świątynią pogańską, kościołem, spichlerzem i muzeum zabytków z kamienia. W czasie II wojny światowej trafiła w nią bomba i została zrujnowana. Po odbudowie wróciła do pełnienia funkcji muzeum starożytnych rzeźb z kamienia i brązu. 

Prawdopodobnie istniała druga, bliźniacza świątynia znana jako Świątynia Diany, jednak została z niej tylko tylna fasada. Dziś jest częścią Pałacu Gmin.

Pałac Gmin i Forum

Główny plac (wspomniane Forum) klasycznej i średniowiecznej Puli znajduje się u podnóża centralnego wzgórza, w zachodniej części miasta, blisko morza. Wybrzeże, na którym w I wieku p.n.e. zbudowano Forum, zostało “usypane”, aby zwiększyć powierzchnię. Forum stanowiło centrum: religijne, administracyjne i handlowe miasta. W jego północnej części stały dwie bliźniacze świątynie i jedna centralna, poświęcona Jowiszowi, Junonie i Minerwie. Do dziś w pełni zachowała się jedynie świątynia Augusta, natomiast z drugiej świątyni widoczna jest jedynie tylna ściana, wbudowana w Pałac Gmin w XIII wieku.

Cerkiew św. Mikołaja na Forum

Budynek ten obecnie należy do Serbskiego Kościoła Prawosławnego. W świątyni znajduje się ikonostas greckiego mistrza Tomiosa Batosa z XVIII w i inne cenne przedmioty. Cerkiew postawiono w VI wieku. W 1583 roku przydzielono go greckiej wspólnocie prawosławnej w Puli, utworzonej przez imigrantów z Cypru i Nauplionu.

Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

W obrębie miasta, wzdłuż głównej ulicy, która od ulicy Flawiuszów prowadzi do Forum, stoi katedra w Puli. Zbudowano ją w miejscu, gdzie już w czasach prześladowań (do IV wieku) gromadzili się chrześcijanie. 

Przed katedrą znajduje się baptysterium, zbudowane w V wieku na planie krzyża. W drugiej połowie XVII w. przed kościołem wzniesiono dzwonnicę. Do jej budowy użyto bloków kamiennych z amfiteatru. 

Kaplica św. Marii Formozy

Jest to jedna z dwóch kaplic zbudowanych w VI wieku w ramach rozległego opactwa benedyktyńskiego zburzonego w XVI wieku. Podłoga i ściany były ozdobione mozaikami, z których część znajduje się obecnie w Muzeum Archeologicznym Istrii. Budynek powstał w stylu kościołów raweńskich, z tą różnicą, że zamiast cegły użyto kamienia. Ze względu na swoje wymiary, sposób budowy i dobry stan zachowania kaplica jest wyjątkowym dziełem architektonicznym swoich czasów.

Mozaika podłogowa “Ukaranie Dirce” 

Po bombardowaniach z czasów II wojny światowej pod kamienicami wokół kaplicy św. Marii Formozy znaleziono pozostałości rzymskich domów z mozaikami. Jedna z nich zwróciła szczególną uwagę archeologów. Przedstawia ona mitologiczną scenę Ukarania nimfy Dirce (czyt. Dirke). 

Mozaika pokrywała podłogę w centralnym pomieszczeniu rzymskiego domu, prawdopodobnie z III wieku. Zachowała się w miejscu znalezienia, dzięki czemu wyraźnie widać poziom podłogi domu w czasach rzymskich, który jest o 2 m niższy od dzisiejszego.

Fortyfikacje na terenie Puli – zwiedzanie i trochę urbexu

Lubisz urbex? Interesuje cię co “nie starożytnego” można zobaczyć w Puli? Nie ma sprawy. Bogata historia miasta jest obecna w wielu zabytkach, które przypominają nam o minionych czasach. 

Niewiele osób wie, że swój dzisiejszy wygląd Pula zawdzięcza Austro-Węgrom, pod których panowaniem miasto przeżywało swoje najwspanialsze dni. Dawniej opuszczone, w XIX wieku stało się wielkim placem budowy. W samym sercu Puli zbudowano nowoczesny arsenał marynarki wojennej, a na czubkach miejskich wzgórz zbudowano łańcuch fortów, które wkrótce miały otoczyć miasto. Kolosalny system fortyfikacji obejmował 27 fortów oraz około 60 baterii i punktów umocnień. Przekształcenie Puli w najsilniejszą bazę marynarki wojennej na wybrzeżu Adriatyku, której fortyfikacje miały znaczenie porównywalne z największymi bazami marynarki wojennej na świecie, obejmowało żmudny proces budowy i modernizacji fortów, który trwał prawie cały wiek.

Fort Monte Grosso w Štinjan

Przemiana Puli w port wojskowy rozpoczęła się w latach dwudziestych XIX wieku, kiedy to wybudowano wieże Martello. Obecnie można zobaczyć tylko jedną taką wieżę, w forcie Monte Grosso w pulskiej osadzie Štinjan. Na Monte Grosso zbudowano wieżę strażniczą, z której roztacza się zapierający dech w piersiach widok na miasto, obwarowania portowe i wyspy Brijuni. W pogodne dni widok sięga aż po Rovinj, wyspy Kvarner i pasmo górskie Ćićarija. Tuż obok Monte Grosso, na południe od fortu, leśna ścieżka prowadzi do baterii Valmaggiore i kompleksu zbiorników paliwa wykopanych w zatoce Zonchi. Nieco dalej znajduje się okrągły fort Munida. 

Forty miejskie w Puli: San Giorgio, Monvidal i San Michele

W połowie XIX wieku wybudowano łańcuch okrągłych fortów. Obecnie znajdują się one w samym mieście i bardzo łatwo je znaleźć. Ciąg fortów zaczyna się na północy od fortu San Giorgio, który znajduje się w pobliżu cmentarza miejskiego, a dalej ciągnie się przez forty Monvidal i San Michele. Niegdyś na Monte Zaro można było znaleźć okrągły fort o tej samej nazwie. Na południe od niego znajduje się fort Casoni Vecchi, a łańcuch kończy się na forcie Bourguignon. 

Fort Bourguignon

Chociaż fortu Bourguignon nie można zwiedzać, to możesz go obejrzeć z zewnątrz. W latach 80. odbywały się w nim najsłynniejsze w regionie i legendarne imprezy rave. Nieopodal znajduje się także dziwny zabytek, który warto zobaczyć w Puli. Przypomina kształtem piramidę zbudowaną z metalu. Z tego, co zrozumiałam mieściło się tu centrum handlowe, a potem klub muzyczny połączony z imprezami w forcie. Od wielu lat jednak budynek stoi pusty i niestrzeżony, więc idealnie dla fanów urbexu. Ja nie wchodziłam do środka. 

Forty Varudela i Stoja

aquarium
Fort / Akwarium

Oprócz części miejskiej, na wybrzeżu wybudowano dwa nowoczesne forty, które miały wzmocnić obronę zatoki Pula od południa i południowego zachodu. Są to forty Verudela i Stoja, które otrzymały swoje nazwy od dzielnic miasta, w których się znajdują. Fort Verudela jest obecnie częścią kompleksu hotelowego w Verudeli, a jego zwiedzanie jest bardzo proste. Szkoda byłoby nie odwiedzić fortu, w którym znajduje się akwarium morskie. Jest on dobrym przykładem rewitalizacji systemu fortyfikacji Puli. Oprócz oglądania licznych eksponatów w akwarium i podziwiania cudów świata pod powierzchnią Adriatyku, zwiedzający mogą podziwiać z fortu widoki rozciągające się na otwarte morze.

Gdzie na spacer?

Zdecydowanie na spacer można udać się w kilka części Puli. Tu powinny cię zainteresować ponownie dzielnice Stoja i Varudela. Do obu z nich dojedziesz autobusem z centrum. Jeśli chcesz podziwiać niezwykłe rzeczy, a nie tylko plaże i las to zdecydowanie warto pokręcić się po Varudeli. Są tu trzy ciekawe miejsca. Dwa z nich poniżej, trzeci to wspomniany już Fort Varudela wyżej. 

Crkvica

Dochodzi się tu przyjemną, zalesioną ścieżką wzdłuż wybrzeża. Jest to jedno z najbardziej instagramowych miejsc w Puli i jednocześnie nie do końca wiadomo, dlaczego z tego budynku została tylko jedna ściana. W sezonie odbywają się tu bardzo niebezpieczne skoki do morza.

Kanion w Varudeli

Nieopodal Crkvicy znajduje się kanion wyrzeźbiony przez Adriatyk. Można do niego wejść, ale warto mieć dobre buty, bo zejście jest dość gliniaste, a niżej znajdują się z kolei mokre skały. 

Kanion charakteryzuje się stromymi klifami o wysokości 17 metrów, a w jego obrębie znajduje się interesująca jaskinia. Jest on bardzo popularny wśród turystów i fanów adrenaliny (w tym skoczków). Czasami w kanionie odbywają się zawody w przeciąganiu liny z jednej części klifu na drugą.

Dno morskie w okolicy kanionu jest popularne wśród nurków, a w pobliżu zatrzymują się łodzie wycieczkowe. 

Z pewnością nie schodzi się tam w czasie deszczu czy sztormowego morza. 

Dom Kotów / Cat Home

Spacerując po Varudeli być może trafisz do tego miejsca. Mieszkają tu dzikie koty. Ktoś się tu nimi opiekuje, większość jest zadbana i z pewnością nie brakuje im karmy. Zakładam, że to taka lokalna forma pomocy kotom.

Gdzie na zakupy? 

Targ Miejski

Pula szczyci się wspaniałym targiem. Część stoisk znajduje się na zewnątrz, a część wewnątrz pięknego secesyjnego budynku. Do dziś zachował on swoją pierwotną rolę i jest obowiązkowym punktem zwiedzania, w którym wszyscy smakosze i miłośnicy zdrowej żywności z pewnością znajdą szeroki wybór wysokiej jakości produktów lokalnych. Świeżo złowione ryby, owoce morza, domowe przetwory mleczne, mięso, jaja, a także duży wybór owoców i warzyw z własnej uprawy to atrakcyjny kąsek na straganach pod stuletnimi kasztanowcami.

Odwiedzone wszystko, co warto zobaczyć w Puli? To czas na relaks. Zobacz tekst o najlepszych plażach w okolicy Puli

Pula to także świetne miejsce by zacząć wyprawę po całej Chorwacji i poznać jej górskie, a nie tylko morskie oblicze. Przeczytaj o dziewięciodniowej przygodzie w tym pięknym kraju i kosztach podróży samochodem z Polski.

 

Więcej
Postów