Choć Wielkanoc nie jest tak hucznie celebrowana jak Boże Narodzenie, to również cieszy się różnymi niezwykłymi tradycjami.

Tym wpisem chciałabym przybliżyć, jak wyglądają różne tradycje i zwyczaje wielkanocne na świecie – a te potrafią być doprawdy zdumiewające i wywołujące niekiedy dreszczyk grozy. Wielkanoc na świecie ma bowiem bardzo wiele oblicz, wystarczy zajrzeć do naszych sąsiadów i już będzie inaczej.

Wiele spośród tradycji Wielkanocnych to zwyczaje zaczerpnięte z pogaństwa, na przykład:

• Wielkanoc na świecie odbywa się na przełomie marca i kwietnia. W tradycji słowiańskiej to narodziny odradzającej się po zimie natury – nadejście Jaryły i pożegnanie z Marzanną. Czas, kiedy światło zwycięża nad ciemnością, dzień się wydłuża – święto Ostary, germańskiej bogini wiosny i płodności (od jej imienia pochodzi angielskie słowo Easter🐣)
• Pisanki i ozdabianie jajek 🥚 – znane były już w sumeryjskiej Mezopotamii, Cesarstwie Rzymskim i Starożytnym Egipcie. Słowiańska tradycja malowania jajek sięga również czasów przedpiśmiennych i wiązała je płodnością. Kościół Katolicki połączył jajko (symbol życia) ze zmartwychwstaniem Jezusa. Słowianie podczas Jarych Godów obdarowywali się kraszankami, pisankami i drapankami, obdarzając się pomyślnością, witalnością i życiem. 
• Idea Niedzieli Palmowej🌴 łączy się z przybyciem Chrystusa na ośle do Jerozolimy. W tradycji słowiańskiej rola liści palmy przypadła witkom wierzbowym, które w pogańskich wierzeniach miały moc. Wierzba jest bowiem drzewem życia, płodności i sił nieczystych. Smagało się więc tak kobiety jak i mężczyzn wierzbowymi gałązkami, aby obdarzyć ich płodnością. Zwyczaj ten przetrwał na terenie Czech i Słowacji do dziś! 
• Śmingus-Dyngus 💦 to również rytuał pogański, oblewanie się wodą miało zapewnić czystość i zdrowie, i wejście w nowy cykl wegetacyjny. Kościół Katolicki nie mogąc wyplenić tego zwyczaju wtórnie wykorzystał konotację z wodą święconą, która oczyszcza ;-).
• Zajączek wielkanocny również jest symbolem płodności zaczerpniętym od pogan germańskich 🐇

Zobaczcie moją listę, zawierającą najciekawsze tradycje wielkanocne na świecie. Postanowiłam to podzielić na kontynenty, zobaczcie jak obchodzi się Wielkanoc na świecie🌎 🙂

Jak obchodzi się Wielkanoc w Europie?

1. Finlandia – cukierek albo psikus!

Jeśli lubicie Halloween i cały rok czekacie na powtórkę, to pojedźcie do Finlandii na Wielkanoc! To właśnie tam w Wielką Sobotę (na zachodzie kraju) i w Wielką Niedzielę (na wschodzie) odbywa się najbardziej tajemniczy zwyczaj, pamiętający dawne, pogańskie czasy.

Na czym polega fińska Wielkanoc?

Biorą w niej udział przede wszystkim dzieci, które przebierają się za wiedźmy i zmory. Ubierają na siebie barwne ubrania, malują piegi, biorą miotły. Następnie chodzą od domu do domu, by rzucić na ich mieszkańców “czar”. Wypowiadają przy tym słowa: „Virvon, varvon, tuoreeks terveeks, tulevaks vuodeks; vitsa sulle, palkka mulle” (czyli mniej więcej: “Na nowy nadchodzący rok, psikus dla ciebie, zapłata dla mnie”.

W dzisiejszych czasach w rzuconym zaklęciu nie ma jednak nic złego – w zamian za przygotowaną wcześniej ozdobną gałązkę – dzieci błogosławią dom i jego domowników zdrowiem i szczęściem. W zamian otrzymują łakocie, pisanki lub drobne pieniądze. 

2. Szwecja – uwaga na wiedźmy!

W Szwecji podobnie jak w Finlandii królują wielkanocne wiedźmy czyli Påskkäringar. W tym czasie dziewczynki, a obecnie i chłopcy, i dziewczynki spacerują po domach i w zamian za świąteczne życzenia oczekują “zapłaty” w słodyczach lub innych drobiazgach. Podobno zwyczaj ten sięga tradycji z wyspy Blåkulla, na której to swoje zloty urządzały czarownice. 

Przyspieszanie wiosny

Innym szwedzkim zwyczajem jest ozdabianie gałązek brzozy pierzem, które można nabyć w kwiaciarniach. Witki te, znane jako Påskkris przyspieszają rzekomo nadejście wiosny.

3. Norwegia – kryminalne święta

Norwegowie nie są specjalnie religijni, a więc ich zwyczaj wielkanocny jest równie laicki. Na mroźnej północy bowiem, co roku w święta wypuszcza się Paaskekrimmen, czyli wielkanocne kryminały.

Zwyczaj ten jest stosunkowo młody, bo sięga zaledwie 1923 roku, gdy dwaj młodzi, norwescy pisarze: Nordhal Grieg i Nils Lie napisali mrożącą krew w żyłach powieść, a jej reklamę umieścili w gazecie tuż przed świętami. Zajawkę, jak i książkę zatytułowali dokładnie w ten sam sposób: Bergenstoget plyndret i natt, czyli Pociag Bergen został splądrowany w nocy.

Promocja książki była tak dobra i wiarygodna, że odbiorcy nie odróżnili jej od prawdy, a powieść szybko stała się hitem wydawniczym. Prawdopodobnie właśnie dlatego z Norwegii pochodzi najwięcej bestsellerowych autorów książek kryminalnych. No bo skoro cały kraj wykorzystuje przerwę świąteczną do czytania o morderstwach i rozwiązywania zagadek, to wyobraźnia autorów musi lepiej pracować, by co roku tworzyć jeszcze lepsze powieści. 

4. Irlandia – pogrzeb śledzia i dzień naleśnika

Jak być może wiecie, poziom religijności wśród Irlandczyków bardzo się zmniejszył w ostatnich latach. Jednak niezależnie od stopnia wiary tradycja lubi trwać. 

Ci najbardziej wierzący faktycznie trzymają się postu i ważnych dla katolicyzmu rytuałów, jednak ja skupię się tutaj na tych dostępnych dla wszystkich atrakcjach świąt.

Dla osób spoza kościoła jest bowiem sporo świeckich tradycji, w których mogą brać udział. 

Przede wszystkim jest to najlepszy dzień w roku – naleśnikowy wtorek!

Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że tradycja naleśnikowego wtorku jest związana bezpośrednio z Wielkanocą. Była to ostatnia okazja, aby wyczerpać wszystkie pyszne składniki, które będą zakazane od następnego dnia, w Środę Popielcową, aż do Niedzieli Wielkanocnej. Jak najlepiej wykorzystać te wszystkie jajka, mleko, mąkę, masło i cukier? Oczywiście naleśniki! W dzisiejszych czasach Pancake Tuesday stał się odrębną instytucją, ale wywodzi się właśnie z ostatnich dni przed Wielkim Postem.

Pogrzeb śledzia

Jedną z bardziej irracjonalnych tradycji irlandzkiej Wielkanocy jest “pogrzeb śledzia”. Ponieważ wiele osób w czasie postu będzie jadło głównie ryby, to do Niedzieli Wielkanocnej wielu z nich ma już ich dość (to w końcu 46 dni). Miejscowi rzeźnicy organizują więc pogrzeb najpopularniejszej ryby – czyli śledzia, aby móc go pożegnać aż do kolejnego Wielkiego Postu. 

5. Francja (Haux) – jak nie Wielkanoc to przemarsz wojsk napoleońskich

Święta Wielkanocy kojarzą nam się nie bez powodu z jajkami. W niewielkiej miejscowości Haux w południowej Francji, co roku w poniedziałek wielkanocny, na głównym placu miasta, serwowany jest omlet – gigant. Jest naprawdę wielki, bo składa się z aż 4500 jajek i przeznaczony jest dla plus/minus tysiąca osób. 

Podobno zwyczaj ten zapoczątkowany został przemarszem wojsk Napoleona, które podjęto w Haux właśnie omletami. Podobno Król Francuzów tak polubił ten rodzaj posiłku, że kazał go sobie przygotowywać regularnie. 

Myśleliście kiedyś o omlecie w ramach wielkanocnego śniadania? Jeśli tak, to musicie pojechać do Langwedocji, gdzie właśnie to danie serwowane jest jako tradycyjny posiłek. Może nie jest to najciekawsza Wielkanoc na świecie, ale myślę, że taki omlet to pyszna sprawa.

6. Grecja (Korfu) – tłuczenie garów

W Grecji Wielkanoc traktuje się naprawdę poważnie. Grecy są bardzo wierzący, a do tego uwielbiają hucznie świętować. Mieszkańcy wyspy Korfu, którą wam bardzo polecam, pozazdrościli Wenecjanom noworocznych tradycji tłuczenia naczyń i zaadaptowali ten zwyczaj na własny użytek.

• 

• 

I tak oto właśnie, Wielka Sobota (zamiast Nowego Roku), rozpoczyna się od “rzutu pulą”, czyli wyrzuceniem z okien i balkonów wszelkich garncarskich (garnki, ale i doniczki) wyrobów. Im głośniej przedmiot huknie, im bardziej się roztrzaska – tym lepiej. Dla niektórych jest to sposób na pozbycie się staroci, a dla innych powitanie wiosny, której plony można powitać w nowych donicach. 

Co jest najdziwniejsze, na Korfu nie ma sklepu sieci IKEA, a wydaje się, że to wręcz idealny rynek zbytu ;-). 

7. Wielkanoc w Watykanie?

Nie sposób pominąć Watykanu, kiedy mówimy o najważniejszym święcie religii chrześcijańskiej. Wielkanoc na świecie odbywa się wtedy, kiedy ustali to przecież Watykan. Krótki spis atrakcji, który odbywa się w najmniejszym państwie świata:

• Wielki Czwartek – msza w intencji Krzyża Świętego w Bazylice św. Piotra.
• Wielki Piątek – Liturgia Męki Pańskiej – upamiętnienie drogi krzyżowej (Via Crucis) przez papieża w budynku Koloseum. Drodze krzyżowej składającej się z 14 stacji towarzyszy wielki płonący krzyż.
• Wielka Sobota – msza święta, rozpalenie ognia przy Ołtarzu Spowiedzi.
• Wielka Niedziela – msza święta w Bazylice i błogosławieństwo prowadzone przez papieża ze słynnego balkonu Urbi et Orbi (do miasta i świata) na placu Świętego Piotra. 

Ze względu na trwającą pandemię i obostrzenia w całej Europie, liturgiczne obchody Wielkanocy 2021 będą miały zmieniony format. Po aktualne informacje warto zajrzeć na strony Stolicy Apostolskiej.

Na wydarzenia z udziałem papieża konieczne jest posiadanie biletów wstępu, które można zarezerwować tutaj (bezpłatnie). 

8. Florencja – wybuchowe święta

Nieco dalej na północ od Rzymu, w mieście, w którym wznosi się przepiękna Katedra Santa Maria del Fiore – Florencji, mieszkańcy celebrują ukrzyżowanie Jezusa z gorliwością godną pozazdroszczenia. Scoppio del Carro, to tradycja sięgająca ponad 350-ciu lat. Polega ona na tym, że przez caluśkie stare miasto przejeżdża wózek – Brindellone – ciągnięty przez dwa białe woły. Zatrzymuje się dopiero pod wspomnianą już Katedrą. 

Tuż po mszy, o godzinie 11:00, arcybiskup Florencji odpala Colombinę, czyli rakietę przypominającą gołębia (symbol Ducha Świętego), a ta uruchamia system fajerwerków zainstalowany na wózku. Tak rozpoczyna się spektakularne show – pokaz fajerwerków. Nie bez znaczenia jest w tym wszystkim nazwa Scoppio del Carro, gdyż w wolnym tłumaczeniu oznacza to “wybuchający wózek”. Wielkanoc na świecie może być więc celebrowana także w iście festiwalowy sposób!

9. Katalonia (Verges/Girona) – taniec śmierci

Dansa de la mort – czyli taniec śmierci, to kolejny dość makabryczny zwyczaj wielkanocny, tym razem z gorrrrrącej Katalonii. 

Aby upamiętnić męczeńską śmierć Jezusa, uczestnicy zabawy przebierają się za szkielety i paradują w nich ulicami Verges. Pochód kończy się wraz z wybiciem północy i zamienia w makabryczny taniec żywych trupów trwający do samiutkiego ranka. 

Czarna Śmierć

Tradycja ta upamiętnia nic innego, jak epidemię dżumy, nazywaną “czarną śmiercią”, która w XIV wieku zdziesiątkowała ludność Starego Kontynentu. Statystyki podają, że w tym czasie życie straciło między 30 a 50% populacji Europy. Wirus ten, podobnie jak dzisiejsza pandemia koronawirusa, przybył tu aż z Chin za pośrednictwem kupców wożących unikalne towary Jedwabnym Szlakiem. Skala śmierci była tak ogromna, że Europa potrzebowała aż 150-ciu lat, by odbudować swoją populację.

Taniec symbolizuje więc nieuchronnie nadchodzącą śmierć, która zabiera do siebie wszystkich nie patrząc na status, pieniądze czy oddanie Bogu. 

10. Hiszpania – jedzenie i samobiczowanie

Hiszpania to kraj ludzi wierzących. W związku z tym w każdym regionie można znaleźć ciekawe tradycje wielkanocne. Cały tydzień poprzedzający zmartwychwstanie, nazywany jest przez Hiszpanów: Semana Santa. Niektóre z nich naprawdę mrożą krew w żyłach. 

Mroczne parady bractw

W każdym mieście odbywają się parady pełne uczestników z różnych religijnych grup i bractw. Bardzo często ubrani są oni w kolorowe, jedwabne kostiumy ze spiczastymi kapturami, zakrywającymi głowy i twarze. Mogą one przywodzić na myśl pewne rasistowskie grupy z południowych Stanów Zjednoczonych. Jednak w kostiumach z Semana Santa nie ma nic niemoralnego. To po prostu historyczne tuniki, symbolizujące przynależność do konkretnych bractw. Kolejną częścią procesji są żałobnicy. Zwykle są to ubrane na czarno kobiety w koronkowych woalkach, niosące świece. Wielkanoc na świecie obchodzona jest na coraz dziwniejsze sposoby.

• 

• 

Wielkanocne potrawy w Hiszpanii

Tradycyjnym zwyczajem Wielkanocy w Hiszpanii są także rodzinne posiłki (w ogóle spędzanie czasu z rodziną) i chodzenie na msze.

Typową potrawą w czasie Wielkanocy jest sopa de ajo, czyli zupa czosnkowa z ugotowanym jajkiem i owocami morza. Dodatkowo je się czekoladowe pisanki i torrija – to rodzaj wypieku moczonego w mleku i jajku, smażonego i posypywanego cukrem i miodem. Nie można także zapomnieć o Pestiños – chrupiących i smażonych na głębokim tłuszczu plackach z anyżem, pomarańczą miodem. Tradycyjnym wypiekiem jest Monas de Pascua. To okrągłe ciasto z całymi czekoladowymi jajkami na wierzchu posypane kandyzowanymi owocami i cukrem. Można również znaleźć bardziej nowoczesne wersje tego smakołyku, wypełnione śmietaną, polane czekoladą i zwieńczone kurczaczkami i czekoladowymi króliczkami.

Hiszpańscy, samobiczujący się męczennicy

Dość makabryczny zwyczaj świętowania Wielkiej Nocy odbywa się w gminie San Vicente de la Sonsierra w La Rioja. Wypełnia się ona wówczas pielgrzymami i męczennikami, którzy poddają się samobiczowaniu, aż skóra stanie się całkiem fioletowa. Następnie nakłuwa się ich szkłem wtopionym w pszczeli wosk i upuszcza krwi. Wierzy się, że w ten sposób ciało opuszcza zło. Picaos, bo tak nazywają się męczennicy, przemieszczają się boso, owinięci w białe płótno, ciągnąc za sobą łańcuchy.

Tradycje wielkanocne w Ameryce Południowej

Jednak nie samą Europą człowiek żyje. Przyjrzyjmy się zatem innym zwyczajom i tradycjom. Jak obchodzi się Wielkanoc na świecie?

11. Gwatemala – największy dywan świata

Skoro już jesteśmy przy Semana Santa, to nie sposób pominąć Antigui w Gwatemali. Taka Wielkanoc na świecie nie zdarza się nigdzie indziej! Od Wielkiego Piątku do Niedzieli odbywają się tam kolorowe procesje upamiętniające drogę krzyżową, ukrzyżowanie i zmartwychwstanie Jezusa. Zwyczaj ten sięga oczywiście hiszpańskich misji katolickich z XVI wieku. 

Procesyjne trasy ozdabiają Alfombras, czyli “dywany” wytwarzane całymi miesiącami przez mieszkańców Antigui. Powstają one z piasku, igieł sosnowych, kwiatów i barwionych na różne kolory trocin. Wszystko po to by połączyć symbolikę biblijną z naturą i tradycyjnymi wierzeniami Majów. 

12. Meksyk – fajerwerki i tańce

W Meksyku tydzień wielkanocny (Semana Santa) zaczyna się od Niedzieli Palmowej i procesji z gałązkami. Następnie pali się gałązki i zamienia je w popiół, którymi posypywane są głowy. W wielu mniejszych miasteczkach odgrywane są sceny ukrzyżowania Jezusa. Wielką Niedzielę obchodzi się hucznie wśród pokazów fajerwerków, tańców i jedzenia street-foodu. Meksykanie w czasie świąt Wielkiej Nocy mają aż dwa tygodnie wolnego! To zdecydowanie najdłuższa Wielkanoc na świecie!

Tradycje wielkanocne w Australii i Azji

Mogłoby się zdawać, że na Antypodach tradycje wielkanocne będą się zdecydowanie różnić od tych w Europie, a jak jest w rzeczywistości? Zajrzyjmy do miejsc, gdzie Wielkanoc na świecie nadchodzi jesienią!

 13. Australia – królik skazany na banicję

Skąd wziął się wielkanocny zając? Prawdopodobnie jest to nawiązanie do zwyczajów podatkowych ze starożytności bądź średniowiecza, kiedy część należności chłopi feudalni oddawali w daninie. Były to plony i odłowione zwierzęta.

Symbolem nadchodzącej wiosny, płodności i lepszych czasów był od zawsze zając lub królik, którego często przekazywało się poborcom podatkowym. Tak jak wspomniałam we wstępie, królik/zając był związany z germańskimi zwyczajami pogańskimi i na świecie rozsławili go właśnie Germanie.

Skąd wziął się australijski Wielkouch?

Australijskie dzieci, podobnie jak niemieckie w Wielkanocną Niedzielę polują na jajka ukryte w domach, ogrodach i na pieszych ścieżkach spacerowych. Nie spotykają jednak w czasie poszukiwań zająca czy królika, a wielkoucha. Czym zawiniło to niewinne zwierzątko, że australijski rząd stara się go wykasować ze świadomości?

Przed laty z Europy sprowadzono bardzo wiele szaraków, które wpłynęły negatywnie na kontynentalny ekosystem. Od 1991 roku Australia prowadzi kampanię mającą na celu promocję Bilby’ego, lokalnego zwierzak o długich uszach, który dostarcza jajeczka i prezenty dzieciom. Także w tym roku Wielkanoc na antypodach będzie obfitować w czekoladowe i rysowane Wielkouchy.

14. Filipiny – makabryczna tradycja Wielkanocna

Na Filipinach większość stanowią katolicy. Semana Santa (Wielki Tydzień) trwa od Niedzieli Palmowej do Czarnej Soboty, potem nadchodzi Niedziela Wielkanocna i jest to czas na poważną pokutę.

• 

• 

Niedziela Palmowa upamiętnia wejście Jezusa Chrystusa do Jerozolimy. Filipińscy katolicy przynoszą do kościoła palaspas (liście palmowe), które mają zostać pobłogosławione przez kapłanów. Tradycyjna pabasa („czytanie” lub śpiewanie wersetów o cierpieniu Chrystusa) rozpoczyna się w niedzielę i kończy w Wielki Czwartek.

Bardzo realistyczne cierpienie na Filipinach

Obchody Wielkanocy na Filipinach ściągają wielu turystów, ponieważ kraj ten słynie z bardzo nietypowego, wręcz makabrycznego sposobu celebracji. 

Wielu Filipińczyków bowiem odtwarza na własnej skórze wydarzenia z ostatnich 3 dni Jezusa: chłoszczą swoje plecy, noszą korony cierniowe, a niektórzy przybijają swoje (a raczej czyjeś) dłonie i stopy do drewnianego krzyża. 

W Niedzielę Wielkanocną, podczas zmartwychwstania Jezusa, w kościele odbywają się ceremonie, podczas których umieszczają płatki kwiatów na obrazie Matki Boskiej i świętują ocalenie swoich dusz.

Wielkanoc na świecie, a konkretnie sposoby jej obchodzenia mnie totalnie zaskoczyły! Tradycje i zwyczaje potrafią naprawdę być zdumiewające. Dajcie znać w komentarzach, które zwróciły waszą uwagę!

A ja ze swojej strony zachęcam do przeczytania innych wpisów o świętach, które popełniłam na tym blogu:

• Boże Narodzenie na Wyspach Kanaryjskich
• Dlaczego nie lubię Walentynek
• i gdzie pojechać na Walentynki lub po prostu w lutym
• jakie polskie prezenty polecam na święta i nie tylko
• 12 eko i nie tylko świątecznych prezentów
• Święto Pracy w Berlinie – najlepsza impreza świata
• Dzień Świętego Patryka – zwyczaje i tradycje
• Pielgrzymka do Santiago de Compostela